Firma wszystkie deklaracje podatkowe składa w terminie. Czasami
jednak, w okresach problemów finansowych związanych z
niewypłacalnością kontrahentów, zalega z zapłatą podatków. Uiszcza je
po terminie wraz z odsetkami za zwłokę. Urząd skarbowy już trzy razy
ukarał nas za to mandatem karnym. Czy nieopłacanie podatków w
terminie z powodu problemów finansowych można uznać za wykroczenie
skarbowe?

Podstawa odpowiedzialności karnej skarbowej
Skutkiem nieuiszczania podatków w terminie może być odpowiedzialność
karna skarbowa. Wiąże się ona z niewpłaceniem podatku zarówno przez
podatnika, jak i płatnika.

Podstawą odpowiedzialności karnej skarbowej podatnika jest art. 57 §
1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z
2007 r. nr 111, poz. 765 ze zm.), dalej K.k.s. Przepis ten stanowi,
że podatnik, który uporczywie nie wpłaca podatku w terminie, popełnia
wykroczenie skarbowe. Grozi za nie grzywna. Może być ona wymierzona w
granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości
minimalnego wynagrodzenia za pracę. Obecnie daje to przedział od 150
zł do 30.000 zł. Nie ma kodeksowej definicji „uporczywości”.
Powszechnie rozumie się przez to trwający przez dłuższy czas lub
cyklicznie powtarzający się. Podobne wyjaśnienie można znaleźć w
orzecznictwie sądowym. Za uporczywe niewpłacanie podatku w terminie
uznaje się wielokrotne, powtarzające się nieuiszczanie podatku w
terminie albo długotrwałe, chociażby jednorazowe, opóźnienie w jego
regulowaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 3 października
2008 r., sygn. akt III KK 176/08). Z przedstawionego w pytaniu opisu
sprawy wynika, że podatnik cyklicznie uiszcza podatki po terminie.
Należy więc uznać, że spełniony jest warunek „uporczywości”.

Podstawą odpowiedzialności karnej skarbowej płatnika za
nieodprowadzanie podatków jest art. 77 K.k.s. Wynika z niego, że
płatnik, który pobranego podatku nie wpłaca w terminie na rzecz
właściwego organu podatkowego, podlega karze. Czyn ten może być
zakwalifikowany jako przestępstwo skarbowe albo wykroczenie skarbowe.
Kwalifikacja zależy od kwoty nieodprowadzonego podatku. Jeżeli w
czasie popełniania czynu zabronionego nie przekracza ona
pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (obecnie 7.500 zł),
to sprawca popełnia wykroczenie skarbowe. Jeżeli kwota ta jest wyższa
– mamy do czynienia z przestępstwem skarbowym. Za przestępstwo
skarbowe grozi grzywna do 720 stawek dziennych albo pozbawienie
wolności do 3 lat, albo obie te kary łącznie. W przypadku wykroczenia
skarbowego sankcją jest grzywna – w wysokości od jednej dziesiątej do
dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Należy zaznaczyć, że przesłanką odpowiedzialności za niewpłacenie
pobranego podatku nie jest „uporczywość”.

W praktyce przypadki popełnienia wykroczenia skarbowego rozpatrywane
są w postępowaniu mandatowym i kończą się wystawieniem sprawcy
mandatu karnego. Ten sposób karania jest dozwolony, gdy wina sprawcy
nie budzi wątpliwości, okoliczności popełnionego przez niego czynu są
jasne, a wystarczającą reakcją na jego zachowanie jest grzywna
nieprzekraczająca podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za
pracę. Obecnie może ona wynieść od 150 zł do 3.000 zł. Ukarany musi
poza tym zgodzić się na przyjęcie mandatu karnego. Jeżeli tego nie
zrobi, sprawa rozpoznawana jest na zasadach ogólnych. Wszczyna się
postępowanie przygotowawcze, prowadzi niezbędne czynności procesowe,
a jeżeli wszystko wskazuje na winę danej osoby – do sądu trafia
przeciwko niej akt oskarżenia.

WAŻNE: Do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenia
skarbowe uprawnieni są upoważnieni pracownicy urzędów skarbowych,
inspektorzy kontroli skarbowej, upoważnieni funkcjonariusze celni.

Zapłata zaległego podatku, powiększona o należne odsetki za zwłokę,
zazwyczaj jednak wystarcza, aby urząd skarbowy nie wyciągał od
podatnika konsekwencji karnych skarbowych. Praktyka ta jest
uzasadniona w świetle art. 57 § 2 K.k.s. Zezwala on sądowi, gdyby
trafiła do niego sprawa uporczywego nierozliczania się z fiskusem w
terminie, odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli przed wszczęciem
postępowania cały należny podatek został uiszczony. Podobnie jest w
przypadku płatnika. Uiszczenie całego pobranego podatku może uchronić
przed odpowiedzialnością karną skarbową. Przewiduje to art. 77 § 4 i

5 K.k.s.

Odpowiedzialność sprawcy
Wspominane przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe muszą być
popełnione umyślnie, aby ich sprawcę można było pociągnąć do
odpowiedzialności karnej skarbowej. Dany czyn popełniany jest
umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, tzn. chce go
popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, godzi się na
to. Stanowi o tym art. 4 § 2 K.k.s. Z pytania wynika, że osoby
odpowiedzialne w firmie za rozliczenia z urzędem skarbowym świadomie
godziły się na wpłatę podatków po terminie. Powód takiego opóźnienia
nie ma w tym wypadku znaczenia. Takiego postępowania nie
usprawiedliwia trudna sytuacja finansowa przedsiębiorcy (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z 27 marca 2003 r., sygn. akt I KZP

2/03).

Należy pamiętać, że odpowiedzialność karną skarbową ponosi konkretna
osoba – nie firma (z wyjątkiem odpowiedzialności posiłkowej i
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych). Z tego punktu widzenia
istotna jest więc regulacja zawarta w art. 9 § 3 K.k.s. Przepis ten
stanowi, że za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe
odpowiada, jak sprawca, także ten, kto zajmuje się sprawami
gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby
prawnej czy jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
której przepisy prawa przyznają zdolność prawną. Nie ma kodeksowej
definicji pojęcia „sprawy gospodarcze”. Przyjmuje się, że jest to
podejmowanie prawnych i faktycznych działań związanych z
funkcjonowaniem firmy. Chodzi o zarządzanie mieniem, zawieranie
kontraktów, prowadzenie księgowości, zaciąganie zobowiązań,
podpisywanie umów, itp. Musi jednocześnie istnieć jedna z czterech
podstaw, w oparciu o którą dana osoba zajmuje się tymi sprawami. Jej
kompetencje mogą wynikać z przepisu prawa, decyzji właściwego organu,
umowy lub faktycznego wykonywania czynności.
Na tej podstawie odpowiedzialność karną skarbową mogą ponosić
wspólnicy spółek osobowych, członkowie zarządu spółek kapitałowych,
główni księgowi, dyrektorzy do spraw finansowych, itp. Ukarani mogą
być także doradcy podatkowi oraz właściciele biur rachunkowych,
którym zlecono prowadzenie spraw księgowo-podatkowych.

Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych
Kłopoty finansowe podatnika lub płatnika nie zwalniają z
odpowiedzialności karnej skarbowej za nieodprowadzanie do urzędu
skarbowego należnych podatków. Przedsiębiorca, który nie jest w
stanie ich uiścić w terminie, ma prawo ubiegać się o ulgi wymienione
w art. 67a Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze
zm.). Może złożyć wniosek o:

1) odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożenie zapłaty
podatku na raty,
2) odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej
wraz z odsetkami za zwłokę albo odsetek od zaliczek określonych w
decyzji wydanej na podstawie art. 53a Ordynacji podatkowej,
3) umorzenie w całości bądź w części zaległości podatkowych, odsetek
za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej.

Należy jednak zaznaczyć, że przedsiębiorca nie może ubiegać się o
umorzenie zaległości obciążających go z tytułu pełnienia funkcji
płatnika. Wynika to z art. 67c § 1 Ordynacji podatkowej. Istnieje
jedynie możliwość umorzenia zaległości płatnika z urzędu, ale tylko w
dwóch przypadkach. Urząd skarbowy może z własnej inicjatywy darować
zaległości płatnika, które nie zostały spłacone w zakończonym
postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym. Z urzędu może także
umorzyć długi pozostałe po jego śmierci, jeżeli nie ma z czego ich
wyegzekwować i nie ma kto ich spłacić. Nie pozostawił on bowiem
żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji
albo przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość
nie przekracza kwoty 5.000 zł. Nie ma jednocześnie spadkobierców
innych niż Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego oraz
nie można przenieść odpowiedzialności podatkowej na osoby trzecie.
Płatnikowi pozostaje więc wniosek o odroczenie lub rozłożenie na raty
zapłaty przypadających od niego należności.

Na przychylenie się do prośby o przyznanie ulgi w spłacie
zobowiązania podatkowego – zarówno w przypadku podatnika, jak i
płatnika – można liczyć, gdy przemawia za tym ważny interes
wnioskodawcy lub interes publiczny. W przypadku przedsiębiorców brane
są pod uwagę również regulacje dotyczące przyznawania pomocy
publicznej. Muszą oni wskazać, czy ubiegają się o ulgę: niestanowiącą
pomocy publicznej, stanowiącą pomoc de minimis, stanowiącą pomoc
publiczną na określone cele, np. zatrudnienie, szkolenia, rozwój
małych i średnich przedsiębiorstw, restrukturyzację, ochronę
środowiska, prace badawczo-rozwojowe.

Źródło: artykuł